MÜZİK KÜLTÜRÜMÜZDE TEKE YÖRESİ BURDUR SİPSİLİSİ(SİPSİSİ) 1

Sipsili (sipsi) Teke yöresinin belli merkezlerine mal edilmeye çalışılan Türk Halk Müziğinin üflemeli, (nefesli) (Ötkü) sazlarımızdan birisidir. Sipsi sadece bölgemizde bilinip çalınmamaktadır. Geniş bir yurt yüzeyinde ,hatta Türklerin göçlerle ulaşabildikleri her ülkeye yayılmış durumdadır. Ana yurdumuzda kalanlarda bu sazımızı çalmaktadır.

Ülkeleri aşıp gelen, ülkelere aşıp giden, dünya coğrafyasında çalınan, tanınan sipsilimizi (sipsimizi) dar bir bölgenin köşesine sıkıştırmak neye yarayacak ki. Köşeden bölgeye, bölgeden ulusala, ulusaldan küreselleşmeye götürmek daha doğrusu değil midir? Çevreden evrene gidilmelidir. Benim derken, bizim, hepimizin olamayan bütün sazlarımız (eğit, fegit, ıklığ) gibi elimizden uçar gider bir gün. Benim, bizim, hepimizin bu saz.

Halk müziğimizin ana sazı değildir. Renk sazımızdır. Tıpkı Mey (ballaban, kabakkemane, çoban düdüğü, kaval gibi. Bu renk sazımız Burdur ilinin Gölhisar İlçesinin Asmalı köyü ve Dirmil merkez olmak üzere, yeniden Türk halkına tanıtılmış sevdirilmiştir. Bu sazımızı çalan çok iyi ustalarımız yetişmiştir.

Bu halk sazımız yani sipsilimiz (sipsimiz) halk bilim araştırıcıları, üniversite araştırma görevlileri, öğretim üyeleri, özellikle üzerinde durarak bilimsel bir potada şekillendirmelidirler. Bu bilimsel potadan çıkan sipsili (sipsi) kullanılsın, çalınsın, benimsensin ve gelecek nesillere aktarılsın. Dünyanın bütün orkestralarında çalınma ve dinlenme aşamasına getirilsin.

“Halkımızın yarattığı ve binlerce yıl içinden süzüp getirdiği kültürleri, çağ gerisi koşullar içinde yok olmaya, unutulmaya yozlaşmaya terk edilmiş olmasın.” 1 – a

“ Sipsili (Sipsi): (1) İnce bir kamıştan yapılan üflemeli bir halk çalgımızdır.

Üstte beş, altta bir deliği bulunur. Ağızlık kısmına cukcuk denir. Uygurca sıbızgudur” 1

“Sipsi sözü, çok eski Türkçe bir deyimdir. Çocuklar bile ağızlarına bir kamış parçası alarak çalarlardı. Zurna ile mey bu pratik uygulamadan doğmuştur” 2

“Zurnada ise, Kamış Sipsi, ağaçtan veya gümüşten bir zıvananın içine geçirilir. Bu zıvana da zurnanın deliğine sokulur. Balabanın (meyin) sipsisi ise doğrudan doğruya gövdenin deliğine sokulur.”3

“3. Kazak kavallarına, sıbızgı adı verilirdi. Sıbızgı Anadolu’daki sipsi sözünün karşılığıdır” 4

* Abdurrahman EKİNCİ Öğretmen Araştırmacı Derlemeci

“Kazak sıbızgıları en eski karakteri taşırlar. Belyayev bu Kazak kavallarının deliklerine ait skalaları ile ölçüleri vermiştir.”5 – a

“Vertkova göre kazak sıbızgıları, bir kamış cinsinden veya ağaçların içinin oyulması ile yapılıyordu. Ona göre dört veya altı deliği vardı. (Atlas S.131 – Resim 676 – 677)5 – b

“Anadolu’da sipsi, iç ve kuzey Asya’da ise sıbızgı denir.”6

“Anadolu’da sipsi şu manalarda söylenmiştir:

1- Söğüt dalından yapılan düdük. Buna cıpcık ta denir. Bir Ot adıdır. Huni. Bunların hepsinde aşağı yukarı boru ve düdük manası vardır”7

“Sipsi tam anlamıyla düdük ve borudur. Anadolu’da sipsi sözünün yaygın olarak nefesli sazların tümü için söylenebiliyordu. Zurna kamışı, veya ağıza alınıp çalınan kamış parçaları içinde sipsi denilir.”8

“Fakat Asya’nın kaynak ve lehçelerinde de sıbızgı cıpçık sebezgu, gibi aynı diziden karşılıkları bulunup yansıtma adlar olduklarına derhal inanıyoruz. Fakat kıdemce derin ve göçerlerle ülkeleri aşmış olduıklarını anlıyoruz. Mesela sıbızgu, İbni Mühenna’da Arapça (Al— Şababe )nin Türkçesi olarak muganni çalgıları arasında var. Kaşgarlı Mahmut da veriyor... Bizdeki sipsi bunun inceltilmişinden başka ne olabilir. Macar tarih ve dilinde sipsi keza düdük çeşididir. Török sip gibi.

Ağaç kabuğundan boru burup tepesine (sipsi takmaları çocukların ayrı bir marifetidir) (Sipsi) ile (boru) (Yani eski söylenişlerden olarak sıbızgı ile borgu ) bu oyuncakta iç içe geçmiş bulunuyor.”9

“Geçen yüzyıl sonlarında bir Rus etnografının Asya’dan olan şu metni açıktır, (Bırgı ve sımızha yı da çalgılardan saymalıyız. Bırgı, ağaçtan burulmadır, biçimi boru gibidir. Sipsisi vardır. Burası kayın ağacından. (P. Astrovskih) Minusin ülkesi Türklerine dair etnoğrafya notları. 1895” 10